Xəbər verdiyimiz kimi, məktəblərdə telefon və digər ağıllı cihazlardan istifadə qadağan edilib.

Bu barədə Məktəbəqədər və Ümumi Təhsil üzrə Dövlət Agentliyindən məlumat verilib.

Bildirilib ki, xüsusi hallar istisna olmaqla ümumtəhsil müəddisələrində dərs prosesi zamanı ağıllı telefonlar, ağıllı saatlar, planşetlər və digər qurğuların istifadəsi tövsiyə edilmir.

Bəs görəsən, sözügedən qadağa təhsil sistemində nəyi dəyişəcək? Bu addım məktəblərdəki neqativ halları ört-basdır etmək üçün atılıb? 

 

Mövzu ilə bağlı AZXEBER.COM-a açıqlama verən təhsil eksperti Kamran Əsədov bildirib ki, bu qərar müxtəlif aspektlərdən təhlil edilməlidir: 

"Azərbaycanda məktəblərdə telefonların istifadəsinə qadağa qoyulması qərarı müxtəlif aspektlərdən təhlil edilməli bir addımdır. Elm və Təhsil Nazirliyinin bu təşəbbüsü şagirdlərin dərs zamanı diqqətinin yayındırılmasının qarşısını almaq, tədris keyfiyyətini artırmaq və təhsil mühitində intizam yaratmaq məqsədini güdür. Ancaq bu qərarın nə dərəcədə təsirli olacağı, onun təhsil sahəsində mövcud problemləri həll edib-etməyəcəyi ilə bağlı geniş müzakirələr aparılmalıdır. Eyni zamanda, belə bir qadağanın digər ölkələrdəki oxşar təcrübələr və Azərbaycan qanunvericiliyi kontekstində necə qiymətləndirildiyi də vacibdir.

Məktəblərdə telefon istifadəsinin məhdudlaşdırılması məsələsinə dünya təcrübəsi kontekstində nəzər saldıqda, fərqli yanaşmaların mövcud olduğunu görmək mümkündür. Məsələn, İngiltərədə 2018-ci ildə aparılan bir tədqiqat məktəblərdə telefonların qadağan edilməsinin akademik nəticələrə müsbət təsir etdiyini göstərib. Araşdırma nəticəsində məlum olub ki, telefonların istifadəsinə qoyulan məhdudiyyətlər aşağı nəticələr göstərən şagirdlər arasında daha əhəmiyyətli inkişaflara səbəb olub. Məktəblərin 90%-dən çoxu bu qərarın şagirdlərin daha yaxşı təhsil alma prosesinə cəlb olunmasını təmin etdiyini bildirir. Digər tərəfdən, Fransa 2018-ci ildən bəri 15 yaşdan kiçik şagirdlər üçün məktəblərdə telefon istifadəsini qadağan edib. Bu qərar intizamın artırılması və şagirdlərin sosial bacarıqlarının inkişaf etdirilməsi məqsədini güdür. Lakin bəzi tənqidçilər hesab edir ki, bu qadağalar texnologiyanın tədris prosesində yaratdığı imkanlardan tam istifadə edilməsinə mane olur".

Ekspert əlavə edib ki, bu qadağanın məqsədi şagirdlərin bilik və bacarıqlarını inkişaf etdirmək və onu hərtərəfli formalaşdırmaqdan ibarətdir:

 

"Azərbaycan qanunvericiliyi baxımından məktəblərdə təhsil prosesi "Təhsil haqqında” Qanunla tənzimlənir. Bu qanunun məqsədi şagirdlərin bilik, bacarıq və vərdişlərini inkişaf etdirmək və onların hərtərəfli formalaşmasını təmin etməkdir. Məktəblərdə telefon istifadəsinə qadağa qoyulması, bu qanunun məqsədlərinə uyğun olaraq, şagirdlərin tədris prosesindən maksimum faydalanmasını təmin etmək üçün atılmış addım kimi görünə bilər. Lakin texnologiyanın tədris prosesinə inteqrasiya olunmasının qanunda xüsusi qeyd edilməməsi müasir təhsil tələblərinə cavab vermək üçün qanunvericiliyin yenilənməsinin vacibliyini göstərir.

Qərarın təhlili zamanı onun şagirdlərin psixoloji və sosial inkişafına necə təsir göstərəcəyi də nəzərə alınmalıdır. Telefonlar dərs zamanı yayındırıcı faktor kimi qiymətləndirilsə də, eyni zamanda, şagirdlərin təhlükəsizliyi və valideynlərlə əlaqə saxlaması üçün vacib vasitədir. Əlavə olaraq, bəzi tədqiqatlar göstərir ki, şagirdlər texnologiyadan tamamilə uzaqlaşdırıldıqda, bu onların rəqəmsal bacarıqlarını mənimsəmə sürətinə mənfi təsir göstərə bilər. Texnologiyaya çıxış imkanlarının məhdudlaşdırılması xüsusilə gələcəkdə rəqəmsal iqtisadiyyatda fəaliyyət göstərmək üçün vacib bacarıqların inkişafına mane ola bilər. Dünya İqtisadi Forumunun 2023-cü il hesabatına əsasən, rəqəmsal savadlılıq gələcəyin ən vacib iş bacarıqlarından biridir və məktəb təhsilində texnologiyanın düzgün tətbiqi bu bacarıqları formalaşdırmaq üçün əsasdır".

K.Əsədov qeyd edib ki, məktəblərdəki nizam-intizam, tədris keyfiyyəti problemləri telefon qadağası ilə həll edilə bilməz:

 

"Qərarın başqa bir vacib aspekti onun təhsil sahəsindəki digər problemləri həll edib-etməyəcəyi məsələsidir. Məktəblərdə intizam problemləri, müəllimlərin peşəkarlıq səviyyəsi, tədris materiallarının keyfiyyəti və təhsil mühitinin ümumi vəziyyəti kimi amillər yalnız telefon qadağası ilə həll edilə bilməz. Telefon qadağası, əslində, daha dərin problemlərin üzərini ört-basdır etmə cəhdi kimi görünə bilər. Təhsil sisteminin keyfiyyətini artırmaq üçün kompleks və hərtərəfli yanaşma tələb olunur. Bu, müəllimlərin təlimi, müasir tədris metodlarının tətbiqi, məktəblərin lazımi avadanlıqla təmin edilməsi və təhsil proqramlarının yenilənməsi kimi tədbirləri əhatə etməlidir.

Dünya təcrübəsi göstərir ki, qadağalardan daha çox texnologiyanın tədris prosesinə düzgün inteqrasiyası müasir təhsilin əsasını təşkil edir. Məsələn, Finlandiyada texnologiya məktəblərdə yalnız əlavə resurs deyil, təhsil prosesinin ayrılmaz hissəsidir. Müəllimlər texnologiyadan dərs materiallarını təqdim etmək, şagirdlər isə araşdırma aparmaq və yaradıcı layihələr hazırlamaq üçün istifadə edirlər. Sinqapurda isə texnologiyanın istifadəsi məktəb təhsilində dövlət siyasətinin bir hissəsidir və bu yanaşma şagirdlər arasında rəqəmsal bacarıqların inkişafına xüsusi töhfə verir.

Təhsil ekspertinin fikrincə, nazirlik adıçəkilən qadağanı tətbiq edərkən dünya təcrübəsini nəzərə almalı, texnologiyanın təhsil sisteminə uyğunlaşdırılması üçün işlər görməlidir:

 

"Azərbaycanda belə bir qadağa tətbiq edilərkən texnologiyanın təhsildəki müsbət potensialını nəzərə almaq vacibdir. Telefon qadağası yalnız səthi bir həll ola bilər, əgər eyni zamanda texnologiyanın düzgün istifadəsi üçün xüsusi maarifləndirmə proqramları və təlimlər həyata keçirilməzsə. Məsələn, məktəblərdə rəqəmsal savadlılıq dərsləri təşkil edilə bilər, burada şagirdlər texnologiyadan öyrənmə məqsədli istifadə qaydalarını öyrənər. Eyni zamanda, məktəblər üçün xüsusi qaydalar tərtib edilərək, telefonların yalnız müəyyən məqsədlər üçün istifadəsinə icazə verilə bilər.

Nəticə etibarilə, məktəblərdə telefon qadağası intizam yaratmaq və diqqəti artırmaq baxımından qısamüddətli həll yolu kimi görünə bilər, lakin bu qərar təhsil sisteminin mövcud problemlərini tamamilə həll edə bilməz. Telefonların qadağan edilməsi ilə yanaşı, texnologiyanın tədris prosesinə inteqrasiyasını təmin edən strategiyalar hazırlanmalı, şagirdlərin və müəllimlərin texnologiya ilə bağlı bacarıqları artırılmalıdır. Təhsil Nazirliyi bu qadağanı tətbiq edərkən dünya təcrübəsini nəzərə almalı və texnologiyanın təhsil sisteminə uyğunlaşdırılması üçün daha geniş tədbirlər həyata keçirməlidir. Yalnız bu yanaşma uzunmüddətli perspektivdə effektiv nəticələr verə bilər".