“Banklar iflic ola bilər” –Dollar kreditlərinə qadağayla bağlı proqnoz
İQTİSADİYYAT
13:08 11.04.2016
2538
“Ölkədə manat kreditləşməsi dayanmış vəziyyətdədir. Əhali krediti manatla götürmək istəyir, banklar isə dollarla təklif edir”.Bunu açıqlamasında iqtisadçı-ekspert Samir Əliyev deyib. O, bildirib ki, bu ilin yanvar-fevral aylarında ölkə üzrə milli valyutada kredit qoyuluşunun həcmi 909 milyon manat azalıb:“Bu azalmanın 665 milyon manatı istehlak kreditlərinin payına düşür. Azalmanın mart ayında da davam edəcəyi istisna deyil. Maliyyə Bazarlarına Nəzarət Palatası da öz növbəsində bir ay müddətində bazarı təhlil edib qərar verəcək: istehlak kreditlərinin verilməsi ilə bağlı qadağa ya davam edəcək, ya da götürüləcək. Palatanın bu addımı əhalinin manata əlçatanlığının artırılmasına yönəlik olsa da bir sıra fəsadlara yol aça bilər. Hər bir halda iqtisadi alətlər kənarda qalıb və yenə güc inzibati metodlara verilib”.S.Əliyevin sözlərinə görə, Palatanın qadağanın restruktruzasiyaya da şamil edilməsi banklara və əahliyı problem yarada bilər:“Palatanın açıqlamasından məlum oldu ki, qadağa tədbiri istehlak kreditlərinin bütün növlərinə, hətta restrukturizasiya olunmuşlara da şamil edilir. Yəni söhbət bir ay müddətində kreditlərin restrukturizasiyasına qadağanın tətbiqindən gedir. Restrukturizasiya olunmuş kreditlərə qadağa nəinki banklara, hətta əhaliyə də problemlər yarada bilər. İki hissəli devalvasiyadan sonra manat iki dəfəyədək ucuzlaşıb və dollar krediti götürən müştərilərin aylıq ödənişi də müvafiq olaraq 2 dəfə artıb. Bu, təbii olaraq onun ödəmə qabiliyyətini pisləşdirib”.S.Əliyev qeyd edib ki, hökumətdən mövcud sahədəki problemlərin həllinə hələki heç bir dəstək yoxdur və bu məsələdə banklar tək qalıb:“Banklar kifayət etməsə də, müəyyən təşəbbüslər göstərirlər. Kreditlərin illik faiz dərəcələrini bir neçə faiz bəndi aşağı salırlar və aylıq ödənişi azaltmaq məqsədilə kreditin müddətini uzadırlar. Bütün bunlar müştərinin itirdiyini kompensasiya etmir, sadəcə müştəri zaman qazanır. Bu güzəşt üçünsə dollar kreditlərinin restrukturizasiyası tələb olunur. Palatanın qadağasından sonra kredit təşkilatları ən azı bir ay valyuta kreditləri şərtlərini yumşaltmaq hüquqlarını itirəcəklər. Nəticədə problemli kreditlərin həcmi artacaq, müştərinin isə kredit tarixçəsi pisləşəcək, cərimələri artacaq”.Ekspertin fikrincə, digər narahatlıq dollar kreditlərinin manata çevrilməsi ilə bağlıdır:“Bəzi banklar təşəbbüs göstərərək dollar kreditlərini manata çevirdilər ki, məzənnə dəyişməsi müştərinin ödəmə qabiliyyətinə problem yaratmasın. Palatanın qadağası həm də belə təşəbbüslərin ən azı bir ay qadağan edilməsi deməkdir. Kredit kart sahibləri ilə bağlı da narahatlıqlar var. Xarici valyutada olan ödəniş kartları üzrə kreditləşmənin təxmini orta aylıq həcmi 20 milyon manatdan çoxdur. Həmin kart müştərilərinin müəyyən hissəsi hesablaşmaları istər internet üzərindən, istərsə də xarici ölkələrdə məhz xarici valyutada (dollar, avro) aparırlar və onlara manatla ödəniş etmək sərf etmir. Bu qadağa faktiki olaraq onların işini çətinləşdirəcək”.S.Əliyev hesab edir ki, palata xarici valyutadan istehlak kreditləşməsini qadağan etmək əvəzinə, ona məhdudiyyət tətbiq etsə daha səmərəli addım olardı:“Valyuta kreditlərinin verilməsinə qoyulan məhdudiyyətlərin nədən ibarət olması barədə təklifləri əvvəllər səsləndirmişik. İstənilən halda məhdudiyyətlər müvəqqəti xarakter daşımalıdır. Palatanın istehlak kreditlərinə valyuta qadağasının bank sektoruna təsiri qısamüddətli və uzunmüddətli olacaq. Qadağa bir aydan sonra ləğv edilərsə, ciddi neqativ təsir müşahidə edilməyəcək. Banklar yəqin ki, palatanın bu qərarına istehlak kreditləşməsini məhdudlaşdırmaqla cavab verəcəklər. Qadağa davam edərsə, bu halda neqativ təsirlər də çox olacaq. Restrukturizasiyanın mümkünsüzlüyü problemli kreditlərin həcmini artıracaq. Əmanət bazarında xarici valyutada olan əmanətlərin faiz dərəcəsi daha da aşağı düşəcək və bununla da əmanətlərin cəlbediciliyi azalacaq. Bir sıra istehlak kreditlərinin “təyinatı” dəyişdirilərək qadağanın çərçivəsindən çıxarılacaq. Banklar əllərindəki məhdud manat kütləsini daha ağır şərtlərlə kreditə yönəltmək məcburiyyətində qalacaqlar”.İqtisadçı bankalrın problemlə üzləşməməsi üçün təkliflər də səsləndirib:“Bankların valyuta mövqeyi pozulacaq. Bu isə manatın ucuzlaşması fonunda bankları iflic edə bilər. Bütün bunları nəzərə alaraq Palata Mərkəzi Bankla birgə bir sıra addımları atmalıdır:- İstehlak kreditlərinin illik faiz dərəcələri üçün tətbiq edilən 29%-lik tavanın ləğvi;- Xarici valyutada istehlak kreditlərinin verilməsinə qadağanı ancaq xarici valyutada gəlirləri olmayan müştərilərə münasibətdə tətbiqi;- Qadağanın ancaq ölkə daxilində istifadə edilən kredit kartlarına şamil edilməsi Mərkəzi Bank isə öz növbəsində bankları manat ilə təmin etməlidir”.
