““Azərbaycan Respublikasının keçmiş prezidentinin və onun ailə üzvlərinin təminatı haqqında Azərbaycan Respublikasının Konstitusiya qanunu” layihəsi Konstitusiyanın 107-ci maddəsi ilə vəzifəsindən azad edilmiş prezidentlər istisna olmaqla, əvvəllər prezident olmuş şəxslərə şamil edilir.
Azərbaycanda belə bir hal olmadığına görə bu qanun əvvəllər prezident olmuş bütün şəxslərə şamil olunur”. APA-nın məlumatına görə, bunu Milli Məclisin Hüquq siyasəti və dövlət quruculuğu Komitəsinin sədri Əli Hüseynli MM-də qanun layihəsi barədə məlumat verərkən deyib.
Komitə sədri deputatların sabiq prezidentə verilən aylıq müavinətin məbləğinin fəaliyyətdə olan prezidentin aylıq vəzifə maaşının 80%-nədək artırılması barədə təkliflərinə də münasibət bildirib. Ə. Hüseynli bildirib ki, bu müavinətin aylıq məbləği 7500-8000 manata yaxın məbləğ edir. Burada nəzərdə tutulan 20% təmsilçilik vəsaiti ilə bir yerdə fəaliyyətdə olan prezidentin aylıq maaşının 70-80%-ni edir. Nəzərdə tutulan təminatlarla bağlı maliyyə ekspertizasının müsbət rəyi var.
Deputat İqbal Ağazadə çıxışında Rafiq Əliyevin Dövlət Neft Akademiyasında işdən azad olunmasına etiraz edib. Mili Məclis rəhbərliyini bu səhvi düzəltmək üçün Neft Akademiyasının rektoruna bununla bağlı müraciət etməyə çağırıb.
Deputat Aydın Mirzəzadə qanun layihəsinin beynəlxalq tələblərə cavab verdiyini vurğulayıb.
Deputat Qüdrət Həsənquliyev isə çıxışında qanunun sabiq prezident Ayaz Mütəllibova şamil olunmasının gələcəkdə başqa problemlər yaradacağını düşündüyünü deyib. Onun sözlərinə görə, Ayaz Mütəllibova qarşı irəli sürülmüş ittihamlar prezident səlahiyyətləri başa çatandan sonra törətdiyi əməllərə görədir: “Mütəllibov ağır və xüsusilə ağır və dövləti cinayətlərdə ittiham olunur”.
Deputat Jalə Əliyeva isə deyib ki, Azərbaycanda sabiq prezident Heydər Əliyev haqqında ayrıca qanun hazırlanmalıdır: “Mən də daxil olmaqla bir qrup deputat belə bir qanun layihəsi üzərində işləyirik”.
Deputat Fazil Mustafa sözügedən qanun layihəsini demokratik və vacib hesab edib. Millət vəkili deyib ki, bu ölkədə siyasi dialoqa imkan yaradır. O, bəzi deputatların A. Mütəllibovun Azərbaycan xalqından üzr istəməsi barədə çağırışlarına da münasibət bildirib: «Onda gərək dövlət başçısı və biz deputatlar hər gün səhər xalqdan üzr istəyək ki, Qarabağı geri ala bilmirik».
Deputat Zahid Oruc qeyd edib ki, A. Mütəllibov bu qanundan istifadə edərək beynəlxalq iddia qaldıra və Azərbaycandan təzminat tələb edə biləcək. Deputat qanunun əleyhinə çıxdığını bəyan edib.
Müzakirələrdən sonra qanun üçüncü oxunuşda səsvermədən keçib.
Qeyd edək ki, qanun layihəsi 12 maddədən ibarətdir. Keçmiş prezident adının kimlərə şamil olunması ilə bağlı maddəyə əsasən «keçmiş prezident» Konstitusiyaya uyğun olaraq Azərbaycan Respublikasının Prezidenti vəzifəsini tutmuş, prezident vəzifəsini tutmuş və vəfat etmiş, həmçinin Konstitusiyanın 104-cü maddəsinə uyğun olaraq səlahiyyətlərinə xitam verilmiş şəxslər hesab olunur. Layihədə keçmiş prezidentin həyat yoldaşı və öhdəsində olan uşaq anlayışları da verilib. Öhdədə olan uşaq dedikdə vəfat etmiş prezidentin 18 yaşına çatmamış və onun öhdəsində olan uşaq, o cümlədən övladlığa götürülmüş uşaq və ya ögey uşağı nəzərdə tutulur.
Layihəyə əsasən, keçmiş prezidentin pensiyası prezident vəzifəsində olan şəxsin əsas aylıq əməkhaqqının 50 faizinə bərabər tutulur. Konstitusiyanın 107-ci maddəsinə uyğun olaraq impiçment qaydasında vəzifəsindən uzaqlaşdırılmış prezident bu qanunda nəzərdə tutulmuş pensiyanı almaq hüququna malik deyil.
Sənəddə vəfat etmiş prezidentin həyat yoldaşına və öhdəsində olan ailə üzvünə ödənməli olan müavinət məsələsi də əksini tapıb. Belə ki, keçmiş prezidentin vəfat etməsindən sonra onun həyat yoldaşı və ya həyat yoldaşı olmadıqda öhdəsində olan uşağa aylıq pensiyanın 50 faizi məbləğində aylıq müavinət ödənilməlidir. Keçmiş prezident səlahiyyət müddəti zamanı vəfat etdikdə onun həyat yoldaşına və öhdəsində olan uşağına prezidentə ödənilməli olan pensiyaya bərabər tutulan müavinət ödənilməlidir. Öhdədə birdən artıq uşaq olduqda, ödənilməli olan müavinət bərabər hissələrə bölünməklə onlara ödəniləcək.
Layihəyə əsasən, keçmiş prezidentə pensiya və digər ödənişlər onun prezident vəzifəsini tərk etdiyi gündən vəfat etdiyi günədək ödənilməlidir. Keçmiş prezident vəfat etdikdə isə onun həyat yoldaşına vəfat etdiyi, öhdədə olan uşağa isə 18 yaşına çatdığı tarixədək ödənilməlidir. Ümumilikdə pensiya və müavinətlərin ödənilməsi və digər təminatlar dövlət büdcəsində nəzərdə tutulacaq. Keçmiş prezidentlərə ödənilən pensiya və müavinət gəlir vergisinin tutulmasından azaddır.
Dövlət qulluğu üçün müəyyən olunmuş tibb təminatı üzrə hər hansı qanun və qaydaların müddəaları da keçmiş prezident və onun ailə üzvlərinə şamil olunacaq.
Qanunda keçmiş prezidentlər üçün 3 nəfər təhlükəsizlik heyəti, bir sürücü, bir xidməti avtomobil verilməsi, prezident vəzifəsində olan şəxsin əsas aylıq əməkhaqqının 20 faizi məbləğində nümayəndəlik xərclərinin ödənilməsi, keçmiş prezident və onun həyat yoldaşına ömürlük diplomatik pasport verilməsi nəzərdə tutulur.
Keçmiş prezident seçilməmişdən əvvəl və ya prezident səlahiyyətlərini icra edərkən etdiyi hərəkətlərə görə inzibati və ya cinayət məsuliyyətinə cəlb edilə bilməz. Onun həyat yoldaşı da keçmiş prezidentin səlahiyyətlərini icra etdiyi və ondan əvvəlki dövrlərdə etdiyi hərəkətlərə görə inzibati və cinayət məsuliyyətinə cəlb olunmayacaq. Keçmiş prezident və onun həyat yoldaşı Baş Prokurorun razılığı olmadan cinayət başında yaxalanma hallarından başqa, cinayət məsuliyyətinə cəlb edilə, tutula, barəsində məhkəmə qaydasında inzibati tənbeh tədbirləri tətbiq edilə, axtarışa məruz qala, şəxsi müayinə edilə bilməz. Lakin keçmiş prezident və onun həyat yoldaşı cinayət başında yaxalanarsa, tutula bilər.
Layihədə qeyd olunub ki, şəxsi yazışma sənədlərinin surətlərindən ibarət arxiv keçmiş prezidentin sərəncamında saxlanılır.
Xatırladaq ki, MM-in oktyabrın 25-də keçirilən iclasında qanun layihəsi birinci oxunuşda qəbul edilib.
