Bu yaxınlarda "CAN” Norveç-Azərbaycan təşkilatının sədri, Norveçdə yaşayan Şervin Nəcəfpur mənimlə maraqlı bir fakt paylaşdı.
Oslo yaxınlığındakı Nersnes şəhərində, Asker bələdiyyəsində Skandinaviya ölkəsi üçün qeyri-adi – "Bakı” adlı avtobus dayanacağı və ona bitişik bir ərazi var.
Hər şeyi bilmək həvəsi üstün gəlib və o, yerli sakinlərdən dayanacağın niyə Azərbaycan paytaxtının şərəfinə adlandırıldığını soruşmağı qərara alıb.
Yerli əhalinin ehtimallarına görə, bu ad orada hələ 1940-1950-ci illərdə Bakıdan strateji yanacağın tədarük edildiyi yaxınlıqdakı zavodun sahibinin təşəbbüsü ilə meydana gələ bilərdi.
Bu faktları təsdiqləmək üçün Şervin Nəcəfpurla biz Nersnes sakinləri Arne Mürvanq və Rune Hartviq Pettersen ilə əlaqə saxladıq. Onlar "Röyken” yerli tarixi cəmiyyətinin üzvləridir. Rune Pettersen, həmçinin "Fro-ga-mo” avtosalonun müdiridir.
Arne Mürvanq: Dayanacaq haqqında məlumat azdır, lakin adının haradan yarana biləcəyi aydındır. "AS Bakubensin” şirkəti 1933-cü ildə Oslodan Hartviq və Alf Monrad Petersen qardaşları tərəfindən yaradılıb. Artıq o zaman onlar avtomobil satışı ilə məşğul idilər, təmir emalatxanası və "Fro-Ga-Mo” (Frogner-Garasje-Motor AS) yanacaqdoldurma stansiyasına sahib idilər. 1935-ci ildə qardaşlar Nersnes şəhərində neft idxalı müəssisəsi yaratmağa icazə alıblar. Əvvəlcə neft və benzin Bakıdan gəlirdi, daha sonra "Gulf” brendi ilə yayılmağa başladı.
Rune Pettersen:Kompleks ümumi tutumu 6 min ton yanacaq olan üç rezervuara malik idi və öz benzindaşıyan maşınları ilə Gulf stansiyalarına müntəzəm çatdırılmanı təmin edirdi.
İkinci Dünya müharibəsi başlamazdan əvvəl "AS Bakubensin”də dörd sürücü və birbaşa obyektdə iki əməkdaş işləyirdi. Müharibə illərində burada alman mühafizə postu yerləşirdi. Ona sahilə 100 metr məsafədə yaxınlaşan istənilən gəmiyə atəş açmaq əmri verilmişdi. Həmçinin sakinlərə mümkün qədər obyektdən və quru tərəfdən uzaq durmağa təkidlə tövsiyə olunurdu.
Arne Mürvanq: Burada yanacaq boşaldan ən böyük gəmi 1963-cü ildə limana gələn təxminən 20 min tonluq "MT Norsk Viking” tankeri olub. Onun uzunluğu təxminən 200 metr təşkil edirdi. Tankerlərin adətən yedəyin köməyinə ehtiyacı olurdu. Cəmi 8-10 metr eni olan yanaşma şlanqlarla işləmək üçün nəzərdə tutulmuşdu və yan almaq üçün nəzərdə tutulmamışdı.
Tankerlər burnu şimal tərəfə yan almışdı. Qabaq tərəfdən lövbərdən istifadə edilirdi, eləcə də burazlar sahilə çəkilirdi. Arxa tərəfdən "Bakı siqnal üzgəci” (Bakubøya) və burazlardan istifadə olunurdu. Bu bərkitmələri indiyə qədər görmək olar. Burazlar Nersnesdən qayıqla gətirilərək sahilə çəkilib uzadılırdı.
Rune Pettersen:"AS Bakubensin” şirkəti 1969-cu ildə fəaliyyətini dayandırdı, ondan sonra müəssisə "Gulf” brendi adı ilə fəaliyyətini davam etdirdi. 1978-ci ildə "Norske Shell” "Gulf” brendini aldı və obyekt tezliklə "Fina” şirkətinin sahibliyinə keçdi, 1980-ci illərdə isə tam bağlandı.
Bu gün rezervuarlar sökülüb, ərazi isə şəxsi mülkiyyətdədir. Qaraj binası anbar kimi istifadə olunur. Beləliklə, "Bakı” adı bu terminala idxal edilən və sonradan "Gulf” brendi kimi yayılan Bakı nefti ilə bağlıdır.
Arne Mürvanq və Rune Pettersen ilə söhbətdən məlum olduğu kimi, İkinci Dünya müharibəsi illəri Norveçə neft tədarük edilməyib. Bu ad 1920-1930-cu illərdə Skandinaviyada "Bakı-Ölje” kimi tanınan Bakı yataqlarından müharibədən əvvəl neft tədarükünü əks etdirir. Bu neft, digərləri ilə yanaşı, Almaniya hərbi texnikası və donanması üçün istifadə olunurdu. Almaniyanın SSRİ-yə hücumu ilə bütün tədarüklər dayandırıldı. 1940-cı ildən Almaniyanın işğalı altında olan Norveç yanacaq anbarı kimi xidmət edirdi və Bakı nefti artıq oraya göndərilmirdi.
Bu gün "Bakı” avtobus dayanacağı xəritədə sadəcə bir nöqtə deyil, tarixi yaddaşın kiçik, lakin mühüm simvoludur.
Ümid var ki, tezliklə "Bakı” avtobus dayanacağı yaxınlığında Norveç və Azərbaycanı birləşdirən qırılmaz tarixi bağlar haqqında indiki və gələcək nəsillərə bir xatırlatma kimi məlumat lövhəsi quraşdırılacaq.
