Sentyabrın 3-5-i tarixlərində Azərbaycan Tələbə  Gənclər Təşkilatları İttifaqının rəhbərliyi ilə müxtəlif universitetlərdə təhsil alan yerli və xarici tələbələrin Şuşaya səfəri baş tutub. Səfərdə jurnalistika, memarlıü, hüquq və diplomatiya ixtisasları üzrə müxtəlif universitetlərdə oxuyan ümumi 180 nəfər yerli və xarici tələbə iştirak edib. Səfər zamanı bir neçə xarici tələbə ilə tanış oldum və bu mənim üçün xüsusi olaraq xoş idi. Eyni zamanda Şuşa onlar üçün ilk idi. Məhz bu səbəbdən onların təəsüratlarını aldım və bunu sizinlə bölüşmək istəyirəm  

Qarabağ müharibəsi zamanı Azərbaycanda olan iraqlı Hassanein Khafaji deyir ki, Şuşanın azad olunması xəbərini eşitdiyi zaman onun içində qürur hissi yaranıb və Şuşanı görmək arzusu onun içini bürüyüb:

"Qarabağ müharibəsi zamanı Şuşanın qayıtması xəbərini eşidən dostumun üzünün sevinclə işıqlandığı anı yaxşı xatırlayıram. Elə həmin an içimdə bir arzu yarandı – bu şəhəri ziyarət etmək arzusu. Nəhayət, Şuşaya çatanda sevinc hissi məni bürüdü. Şəhəri kəşf etmək həyəcanım müharibə zamanı verilən itkilərə görə dərin hüznlə çalxalandı. Binaların, şəhərin tarixindəki izlərin və insanların dözümlülüyünün görünüşü məndə xoş təəssürat yaratdı.

Bununla belə, dağıntıların arasında bir ümid işığı var idi. Şəhərin yenidən qurulması üçün çalışan hər kəsin əzmkar səylərinin şahidi olmaq ürəkaçan idi.  Şuşanın qayıdışı ilə məndə bir gün hər şeyin normala dönəcəyinə dair yenidən nikbinlik hiss etdim. Ümid edirdim ki, dostum və onun ailəsi tezliklə öz sevimli məmləkətlərinə qayıda biləcəklər. Şuşa heyrətamizdir, xüsusən də zəngin tarixi irsi və valehedici təbiət gözəlliyi var. Gələcəkdə yenidən  Şuşaya səfər etmək, onun davamlı dəyişməsinin şahidi olmaq istəyərəm". 

Şuşanın təbiətinə vurulan yaponiyalı Seima Sasazno da təəssüratlarını bizimlə bölüşüb:

"Şuşanın təbiət möcüzəsi və memarlığı məni çox heyran etdi. Onlar çox gözəl idilər və mən bu bölgənin keçdiyi tarixi hiss edirdim. Eyni zamanda Şuşada və şəhərətrafı ərazilərdə hərbi qarşıdurma olduğunu eşidəndə çox kədərləndim. Mən ürəkdən arzulayıram ki, Şuşa həmişəlik dinc yer olsun.”

Pakistanlı tələbə Sohail Ahmed məsələyə bir neçə nöqtədən nəzər yetirdi:

"Azərbaycanda təhsil alan Pakistandan olan Beynəlxalq Münasibətlər fakültəsinin beynəlxalq tələbəsi kimi bu ekskursiya beynəlxalq siyasət və münaqişənin dərin təsirinə məruz qalan region haqqında məlumat əldə etmək üçün unikal imkan yaratdı.

 

Şuşaya səyahət bir çox cəhətdən göz açan təcrübə idi.  Burada bəzi əsas çıxışlar var:

 

Tarixi Əhəmiyyət:  

Şuşanın Qarabağ münaqişəsindəki tarixi əhəmiyyəti şəhəri araşdırdıqca hiss olundu. Onun qədim xarabalıqları arasında dayanaraq və müharibənin yaralarının şahidi olaraq bölgənin mürəkkəb tarixi ilə dərin əlaqə hiss etdim.

 

Mədəni müxtəliflik:

Səfər zamanı həm yerli, həm də beynəlxalq tələbələrlə ünsiyyət mənə bu regionda mövcud olan müxtəlif perspektivləri və hekayələri qiymətləndirməyə imkan verdi.  Müxtəlif mənşəli həmyaşıdlarımla söhbətlər mənim münaqişələrin həlli və diplomatiyanın mürəkkəbliyi haqqında anlayışımı zənginləşdirdi.

Təbii Gözəllik:  

Qarabağ bölgəsinin təbii gözəlliyi heyranedici idi. Hər bir mənzərə gələcək nəsillər üçün bu gözəl mühitin qorunması və qorunub saxlanmasının zəruriliyini xatırladırdı. 

Peşəkar təşkilatçılar: 

Azərbaycan Gənclər Təşkilatı Birliyinin (ATGTİ) təşkilatçı komandası heyrətamiz idi. Üzvlərin hər biri həm beynəlxalq, həm də azərbaycanlı tələbələrlə münasibətdə çox mehriban və peşəkar görünürdü. Bizi bir müddət də olsa darıxmağa qoymadılar. 

Dövlətin qayğısı:

Bu səfərin təşkilində Azərbaycan dövlətinin qayğısı bizdə çox müsbət təəssürat yaratdı. Xüsusən də Yol polisi bizi Bakıdan Şuşaya qədər müşayiət edəndə çox peşəkar və qayğıkeş idi.

Bir sözlə, Şuşaya səfərim maarifləndirici və emosional rezonans doğuran bir təcrübə oldu. Bu, mənə beynəlxalq siyasət, münaqişə və tez-tez danışılmayan insan hekayələri arasındakı kəsişməni daha dərindən başa saldı. Bu səyahət münaqişənin təsirinə məruz qalmış regionlarda sülh və əməkdaşlığı təşfiq etmək vasitəsi kimi beynəlxalq münasibətlərin və diplomatiyanın öyrənilməsinə sadiqliyimi bir daha təsdiqlədi.

Görünən budur ki, Şuşa xarici tələbələr üçün çox möhtəşəm bir səfər olaraq yadda qalıb. Onlar da, sanki, Şuşanı bir azərbaycanlının gözlədiyi qədər gözləyiblər. Tələbələrin fikirlərinə əsasən demək olar ki, onlar hər şeyin reallığını gördü və tanış oldu. Erməni xislətinin təkcə əsgərlərə, mülki şəxslərə deyil, Üzeyir Hacıbəyovun, Xurşudbanu Natəvanın, Bülbülün heykəlinə vurduğu zərəri gördü və anladılar ki, onların işi bizim tariximizi unutdurmaq olmuş, bunun isə bir dövlətin, digər dövlətə edə bildiyi ən ağır zərbə olduğunu anladılar.

Onlar inanırlar, Şuşa dirçələcək, Şuşa yenilənəcək, Şuşa dünyanın ən əzəmətli mədəniyyət paytaxtlarından biri, hətta birincisi olacaq. Dünyanın gözü Şuşada olacaq. Buna bütün Azərbaycan inanıb, inanır və inanacaqdır.